Schijndel - Oude ansichten

Terug naar Alles over Schijndel

Schijndel in oude ansichten

door A.J.L. van Bokhoven

Europese Bibliotheek-Zaltbommel MCMLXXI

INLEIDING

De ijver van de Europese Bibliotheek te Zaltbommel ten opzichte van de uitgifte van de boekenreeks onder het motto "In oude ansichten", kan niet voldoende geprezen worden. Gedachtig de spreuk: "De liefde voor het eigen heem is eenieder aangeboren" mag van Schijndel zeer zeker worden verwacht dat er aldaar - in relatieve zin genomen - meer belangstelling voor een album als dit zal bestaan dan in de meeste andere gemeenten. Immers van Schijndel wordt gezegd - en zulks niet ten onrechte - dat het tot de zwaarst door de Tweede Wereldoorlog getroffen gemeenten van Noord-Brabant behoort. Het is daarom verheugend te noemen dat wij in staat zijn vele verwoeste of op een andere wijze verdwenen dorpsgezichten in dit album een plaats te geven. Het voor Schijndel zo typerende straatbeeld is veel veranderd. Verdwenen zijn de kort- en platgesnoeide linde- of kastanjebomen aan de noordoostzijde van de Hoofdstraat. Grotendeels zijn zij het slachtoffer geworden van de rioleringsaanleg. Sedert de beëindiging van de laatste wereldoorlog zijn er veel karakteristieke dorpsbeelden verdwenen. Velen zullen bij het zien van bepaalde nu niet meer bestaande of veranderde plekjes prettige herinneringen ervaren. Daarnaast zullen er ook zijn, waarbij gevoelens van ontroering worden opgewekt. Voor de jongere mensen en de nieuwe bewoners van Schijndel moet het een openbaring zijn hoe romantisch Schijndel er in vroeger jaren - waarover hen zoveel is verteld - uitzag. Het moet erkend worden dat het dorpsbeeld de grootste veranderingen heeft ondergaan als gevolg van de oorlogshandelingen in 1944.

De gemeente telde in 1875 - het begin van de periode waarin de dorpsgezichten werden vastgelegd – 4.939 inwoners. In 1930 bedroeg dit aantal 7.896 en op 1 januari 1971 waren er in Schijndel 16.651 inwoners. Even willen wij met de lezer verwijlen bij de heersende toestanden van omstreeks de tijd der oudste afbeeldingen. In het jaar 1863 verleende koning Willem III aan de weduwe A. Knicknie en zonen te Schijndel concessie om een gasfabriek op te richten. Dit fabriekje werd gesticht op een plaats gelegen achter de huidige bakkerij van Toon van Roessel-de Leyer aan de Hoofdstraat 100. In de kom der gemeente brandden te dien tijde elf gaslantaarns. De kosten bedroegen twee cent per branduur voor elke lantaarn. Een lang leven was dat fabriekje niet beschoren. Op 2 juli 1873 was er brand in het fabriekje geweest. De toestand werd te gevaarlijk geacht en men zag af van verdere gasvoorziening. In de raadsvergadering van 19 september 1873 werd weer besloten tot verlichting der straten door middel van petroleum. Het elektrisch net werd voor het eerst onder stroom gezet op 24 september 1920. De eerste trein voor het vervoer van personen en goederen liep door de gemeente op 15 juli 1873. De reizigers konden tweemaal per dag in de richting Boxtel en driemaal in de richting Veghel. Vóór 1873 bestond op de Zuid-Willemsvaart - met de passerende stoomboten en andere vaartuigen - dagelijks gelegenheid tot het vervoer van personen en goederen. Ook heeft er omstreeks die tijd een diligence gelopen van Sint-Oedenrode via Schijndel naar 's-Hertogenbosch.

In het hotel de Gouden Leeuw - gestaan hebbende tegenover de huidige schoenwinkel van Henk van Roessel, Hoofdstraat 87b - werd eerlang wekelijks een drukbezochte beurs gehouden. De handel bestond voornamelijk uit hop, landbouwprodukten, plantsoen, alsmede kalveren en varkens.

In 1872 is er sprake van het maken van een haven, vanaf de Zuid-Willemsvaart naar de kom van Schijndel. Onder overlegging van de nodige tekeningen, waterpassingsoverzichten en begrotingen, werd deze materie in de raadsvergadering van 12 juli aan de orde gesteld. Wel een bewijs dat men reeds vergevorderd was met het voornemen. Het is zonder meer niet bekend waarom dit niet is doorgegaan.

Deze uitgaaf heeft ten doel die dorpsbeelden in de publiciteit te brengen welke vóór het jaar 1930/35 bestonden en thans zijn verdwenen of sterk veranderd. Sedert de beëindiging van de oorlogshandelingen in 1945 is de gemeente zich in versterkte mate gaan toeleggen op het verzamelen van oude ansichtkaarten en foto's. Die verzameling is van zeer groot nut geweest bij het samenstellen van dit album. Vanaf deze plaats wordt hartelijk dank gebracht aan allen die oude ansichtkaarten voor het onderhavige doel ter beschikking hebben gesteld.

Dat dit album mag voldoen aan datgene wat men zich daarvan heeft voorgesteld is tot slot de wens van de schrijver.

Schijndel, 1971.

In verband met de bouwwijze van Schijndel zullen we bij het samenstellen van dit album te werk gaan van noord naar zuid. Eerst een plaatje van Schijndel-noord - de Boschweg. Die naam komt al in 1712 voor. Ik weet niet of die naam zijn ontstaan dankt aan de richting waarin die weg loopt of aan een (moerassig) bos waardoor die in vroeger eeuwen liep. Vgl. Bosscheweg, Gestelseweg met Bospad (pad door een bos). Rechts naast het kruisbeeld begon vóór 1962 de Molendijk reeds en liep vanaf daar regelrecht naar de ZuidWillemsvaart.

De Boschwegse kerk en pastorie. Zij werden in het jaar 1928 gebouwd. De bouwpastoor was A.J. Pessers, geboren te Tilburg in 1891. De erker aan de linkerzijde van de pastorie is er in later jaren aan gezet. De toren is eerst in 1954 aan deze kerk gebouwd. Foto plm. 1935.

De Gasthuisstraat. Die straat was nog niet verhard toen er in 1930 de meisjesschool (rechts) annex kleuterschool (links) aan werd gebouwd. Gezicht uit omstreeks het jaar 1935.

De Boschweg. De jongensschool werd evenals de meisjesschool in 1930 gebouwd. Men ziet ten dele nog de woning van het hoofd der school. Vele ingezetenen zullen bij het zien van deze prent nog terugdenken aan het eerste schoolhoofd H.J. Tibosch (1928/1963) die - boven zijn normale taak - veel heeft bijgedragen op sociaal, maatschappelijk en cultureel gebied. A.J. van Oss - het opvolgende hoofd der school - heeft jarenlang veel begeleiding gegeven aan de Boschwegse jeugd tot haar volwassenheid.

Gezicht op de parochie Boschweg voordat de kerk er stond. Op de voorgrond de Jan van Amstelstraat. Het eerste pand links heeft de huisnummers Boschweg 89 en 91. Het heeft grote verwikkelingen gegeven - vooraleer men definitief de plaats had bepaald - waar de kerk zou worden gebouwd. Het huis waar rook uit de schoorsteen stijgt moest plaats maken voor de bouw van de kerk met pastorie. Foto plm. 1927.

Dit monument je - opgericht ter nagedachtenis aan de zeeheld Jan van Amstel (1618-1669) - werd op 29 juni 1897 onthuld op de plaats waar die zeeheld in 1667 het huis - later genaamd "De Steenen Kamer" - kocht. We zien hier de stichter - oud-burgemeester P. A. Verhagen (1823-1905) - bij zijn monumentje dat toen stond aan de Jan van Amstelstraat. Dit gedenkteken werd in 1969 grondig gerestaureerd en tegelijk overgeplaatst naar het pleintje bij de ingang van het St.-Lidwinagesticht aan de Jan van Amstelstraat. Foto plm. 1900.

Aan de Boschweg - op de plaats waar thans de machinale maalderij van Mart. W.J. van Tartwijk, Boschweg 63 staat - werd deze molen - voerende de naam "Het Hert" - in het jaar 1894 gesticht door Adr. Merkx. Hij werd bemalen door diens schoonzoon Joh. v.d. Wiel. Op 23 augustus 1933 toen Petrus van Tartwijk de molen in eigendom had en hem bemaalde werd hij door de bliksem getroffen en brandde geheel uit. Spoedig daarna werden de restanten opgeruimd.

Een ongekend grote drukte in de Hoofdstraat. Men ziet terstond dat er een veemarkt werd gehouden. Zeer zeker hebben we hier te maken met de april-(jaar)markt, welke werd gehouden op woensdag vóór de laatste maandag in april. In het langwerpige pand links heeft de familie Vugts vele jaren lang een herberg geëxploiteerd. De Koninklijke handboogschutterij "Amicitia" werd daar in 1839 opgericht. In 1906 werd het pand afgebroken. Thans is er het auto bedrijf van J. Fassbender gevestigd. Foto anno 1885.

Deze prent laat ons ook weer zien wat het houden van een jaarmarkt in vroeger tijden voor een dorp betekende. Het dorp in zijn geheel maakte er een feestdag van. Links op de voorgrond het in 1944 verwoeste raadhuis met daarnaast hotel "De Zwaan". Rechts het uithangbord van "De Gouden Leeuw". In het huis rechts woonde laatstelijk de oud-burgemeester (1919-1937) Janssens. Het huis kwam als een puinhoop uit de oorlogstijd vandaan. Foto plm. 1885.

Op de voorgrond rechts het huis - thans bewoond door mevrouw Van Esch-Schutjes - Hoofdstraat 31. Tot zijn overlijden op 6 juli 1919 bewoonde burgemeester H.L. Manders (1890-1919) dat pand. In het tweede huis links woonde tot 1898 de leerlooier J.F.M. Dobbelaere. Later werd deze burgemeester van Best. De opvolgende bewoner - tot zijn overlijden in 1919 - was de gepensioneerde generaal-majoor B.R.F. van Vlijmen. Notaris J. F. Baggen was er sinds 1925 met zijn notariaat in gevestigd. Hij overleed in 1955.

De in 1832 gebouwde openbare lagere school en sinds omstreeks 1923 land- en tuinbouwschool. Rechts op de foto ziet men de ambtswoning van het schoolhoofd. Prof. dr. L.C. Michels werd daar in 1888 geboren. De foto is gemaakt omstreeks 1910. Bij het zien van dit gebouw denken de oudere ingezetenen ongetwijfeld aan "meester Michels" - die niet alleen een voortreffelijk schoolhoofd (1880-1916) - maar tevens op elk gebied een vraagbaak voor vele ingezetenen was. Ter plaatse staat thans de Boerenleenbank - Hoofdstraat 43. Zie ook pag. 75.

Nog een plaatje van de Hoofdstraat met rechts het hekwerk van de oude land- en tuinbouwschool, welke in 1966 werd afgebroken en waarvoor in de plaats - in hetzelfde jaar - de Boerenleenbank werd opgericht. Men krijgt hier een goed beeld van de plaats waar de school eenmaal stond. Vanaf oktober 1944 tot december 1948 heeft de toenmaals niet gebruikt wordende school gediend als gemeentehuis. Foto plm. 1922.

Rechts het huis Hoofdstraat 30 - waar sinds 1938 - burgemeester W. J. N. Wijs (1937-1952) een twintigtal jaren heeft gewoond. Links het dubbel woonhuis Hoofdstraat 15 en 17. Wat een rust heerste er in die straat. Er lagen geen trottoirs en toch zag de jeugd er kennelijk niet het minste bezwaar in om met zes man naast elkander te lopen. Foto plm. 1910.

Ditmaal de Hoofdstraàt ter hoogte van het garagebedrijf van Jan Fassbender-Schellekens. Het tweede en derde huis rechts zijn gesloopt in 1970. Daarvoor in de plaats is het autobedrijf van Fassbender gekomen. De daarna volgende panden - waar de tram rakelings langs liep - moesten tot de Pompstraat worden afgebroken en teruggezet.

Op de achtergrond de in 1907 door Harry Bolsius gebouwde villa Nieuwegaard. Op een woonhuis na grensde die villa aan de zuid-oostzijde van de Groeneweg. Op de voorgrond het aloude huis waarin Mathijs Smits (Tijs den Brouwer) en daarna diens neef - de wasbleker Ant.J. M. Bolsius (geboren in 1850) heeft gewoond. Men moet zich niet vergissen - de heg is de omrastering geweest van het tegenoverstaande pand. De villa is in 1968 afgebroken om er een levensmiddelenbedrijf te vestigen. Het terrein ligt nog braak.

Een zeer oude afbeelding van de Hoofdstraat met op de voorgrond rechts het oude huis waarvan ook hierboven sprake is. Men kan zich voorstellen dat de villa die achter dit pand is gebouwd een flink stuk van de straat heeft gestaan. Een zeer oude ingezetene heeft mij jaren geleden eens verteld dat in dat oude huis ook dokter H.G.J. Bolsius - de overgrootvader van Bertus en José Bolsius - heeft gewoond. Foto plm. 1900.

Een duidelijke afbeelding van de villa Nieuwegaard gebouwd in het jaar 1907. Laatstelijk is zij bewoond geweest door Lamb.J. Bolsius, waskaarsenfabrikant. Zij was toen genummerd Hoofdstraat 67. De villa werd verkocht en is afgebroken in 1968. Er zou een winkelpand voor in de plaats komen.

Blik op de Hoofdstraat. Op de voorgrond links een huis waarin - na tweemaal verbouwd geweest te zijn - thans is gevestigd het brood- en banketbakkersbedrijf van Ant. van Roessel-de Leijer, Hoofdstraat 100. Kennelijk was er indertijd een café in gevestigd en was er "een dode in huis". De blinden zijn nl. gesloten en er is een zgn. "strooike" tegen het (sterf-)huis gesteld - let op het voorwerp rechts van de ingang. Tussen het tweede en derde pand links liep tot 1955 de Kerkstraat. Foto plm. 1905.

Hier bevinden we ons in de Hoofdstraat op de hoek van de Kluisstraat. Het H. Hartbeeld heeft daar gestaan van oktober 1922 tot april 1957 toen het werd overgeplaatst noordelijk van de oude kerk. In het tweede pand met een topgevel is tot plm. 1918 de brouwerij van de familie Bolsius gevestigd geweest. Vanaf dat jaar en in 1919 was er een jamfabriek - genaamd "Asdonck II" - in gevestigd. In 1919 werkten in die fabriek honderd personen. Jammer genoeg moest dat bedrijf spoedig worden stilgelegd. Omstreeks 1923 kwam er de vleeswarenfabriek van de gebroeders Geerkens in.

Men ziet op de voorgrond links een gebouwtje met een aantal ruitjes. Dit was een gedeelte van de voormalige hoef- en grofsmederij van de gebroeders Willem - geboren in 1886 - en Lambert - geboren in 1890 - Kemps. Het paard van de alleenstaande kipkar is kennelijk "in behandeling". Opvolgend aan gene zijde van de smederij staat thans de nieuwe winkel - Hoofdstraat 90 - van de drie zoons van genoemde L. Kemps. Foto plm. 1905.

Hier een blik op het smalste gedeelte van de Hoofdstraat. Alle panden, die men aan de linkerzijde ziet vanaf het autobedrijf van Jan Fassbender-Schellekens - Hoofdstraat 55 - tot de Pomp straat, zijn in 1955/56 afgebroken en ten behoeve van straatverbreding teruggezet. Uitgezonderd hiervan zijn de villa van L.J. Bolsius - genummerd geweest Hoofdstraat 67 - waarvan het terrein nog braak ligt en het voormalige weeshuis thans gemerkt Hoofdstraat 71.

We bevinden ons hier in de Hoofdstraat op het kruispunt met de Pompstraat links en de voormalige Kerkstraat (dorp) rechts. De zowel linls als rechts op de voorgrond zichtbare panden waren de hoekhuizen van respectievelijk de Pompstraat en de voormalige Kerkstraat. Let hier speciaal op de pomp in oude gedaante. Foto plm. 1900/04.

Links de huizen in het smalste gedeelte van de Hoofdstraat. De meeste zijn in de jaren 1955/56 - hoofdzakelijk ter verkrijging van straatverbreding - afgebroken en teruggebouwd. In het pand links - waar de man aan de deur staat - had de kruidenier J.W. Hovenier vanaf 1921-1953 zijn winkel-woonhuis. Het stond op de hoek van de Pompstraat. De woningen rechts tot de kruising Kerkstraat/Pompstraat werden in oktober 1944 verwoest en het vrijkomende terrein werd benut voor aanleg van de Markt. Foto plm. 1915.

Gezicht op de Hoofdstraat. Het pand op de voorgrond rechts belendde met deze zijde aan het Verlengde Kloosterpad. Het laatste huis aan dezelfde zijde werd bewoond door burgemeester Janssens. Het pand met de twee verdiepingen werd in de volksmond "De hoge jood" genoemd. Al deze panden werden gedurende de Tweede Wereldoorlog verwoest. De huidige winkel van H. Speet - Markt 25 - is gebouwd in de tuin van de huizen in 1944 bewoond door burgemeester Janssens en het aan deze zijde daaraan belendende smalle winkelpand van J. van Raamsdonk.

Het bevreemdt wellicht zoveel afbeeldingen van de Hoofdstraat te zien. In een langgerekt dorp behoeft dat niet zo te verwonderen. Men ziet het in de Tweede Wereldoorlog totaal verwoeste hotel "De Zwaan". Het lage gedeelte rechts werd later opgetrokken en verhuurd als winkel - thans André van Hilst, Hoofdstraat 89. Het hoge gedeelte (met inrijpoort) werd herbouwd en is nog hotel "De Zwaan". Let op het klokkenhuisje op het naastliggende pand.

Het door de oorlog 1940/45 totaal verwoeste raadhuis dat door de historieschrijver S. van der Graaff - vanwege zijn arduinstenen voorgevel - als het "schoonste van de Meyery" werd geprezen, mag gerust in volle glorie in dit album prijken. De secretaris schreef in een toenmalig in gebruik zijnd schepenboek: "Den eersten april int jaar zeventien hondert negentig en een heeft de heer G.H. van Beverwijk - erff-secretaris van Schijndel - aant te bouwen raadhuis geleijdt den eersten steen." Het brandde af in de nacht van 28 op 29 september 1944.

Een fraaie opname van de Hoofdstraat. Op de hoek van het huis waar burgemeester Janssens heeft gewoond hangt een petroleumlantaarn - zeer waarschijnlijk mede ter verlichting van het aan gene zijde van het huis lopende smalle voetpad dat uitmondde tussen de kerk en het St.-Servatiusgebouw, welk thans bekend staat onder Vicaris van Alphenstraat 13. Aan de andere zijde van het voetpad stond hotel "De Gouden Leeuw".

De tram graaft zijn eigen graf zou men kunnen zeggen. Het personenvervoer per tram werd opgeheven in 1932. Twee jaar later het goederenvervoer en anno 1936 werden de rails opgebroken. De foto toont duidelijk dat de tram rakelings langs de pui van het raadhuis reed. Tegenover het raadhuis ziet men het uithangbord van het café "De Arend". Nol van Roessel en Ch. Verzijl - Hoofdstraat 95a en 95b - wonen thans op de plaats waar het afgebrande raadhuis stond. De buurjongen Karel "de kapper" wilde ook op de foto.

Als men u vraagt waar het Kloosterpad heeft gelopen dan zou u links moeten wijzen op de plaats tussen hotel "Amicitia" - Hoofdstraat 99 en het aan deze zijde daarnaast staande woonhuis waarvoor vier paaltjes staan. Tegenover het begin van het pad loopt thans nog de sinds 1937 zo genoemde straat "Verlengde Kloosterpad" aan deze zijde van het pand rechts op de voorgrond. Het Kloosterpad werd in december 1921 aan de publieke dienst onttrokken. Dit opende de mogelijkheid om het pad voor alle verkeer af te sluiten.

Zo zag de Hoofdstraat er uit als er een jaarmarkt werd gehouden. De twee voornaamste markten waren de februari- (St.-Mathijs) markt en de aprilmarkt. Deze markten duurden tot 12 uur 's middags. Rond 1932 nog maakten de inwoners er een feestdag van en werkten niet. De eerste kraam links stond voor het huidige hotel "Amicitia" - Hoofdstraat 99. Ook de schaduwbomen voor de huizen springen hier duidelijk in het oog. Foto plm. 1908.

Deze afbeelding van omstreeks de jaren 1910-1915 laat ons zien hoe rustig de kinderen zelfs de voornaamste straat konden gebruiken. De petroleumlantaarn hing aan het winkelpand van de familie Van Heertum - thans gemerkt Hoofdstraat 96. Tussen het huis en het ernaast staande pand liep een straatje waaraan omstreeks het jaar 1873 een gasfabriekje stond. Dit straatje mondde in 1945 nog uit in de toenmalige Kerkstraat tegenover de kerktoren.

Gezicht op de Hoofdstraat. Wederom zien wij die straat hier tijdens het houden van een jaarmarkt. Tussen het eerste en het tweede huis - met gordijn - links liep de toenmalige Kerkstraat. In het eerste is thans de televisiewinkel van de gebroeders Janssen. Oudere ingezetenen kunnen zien dat de pomp van heel ander maaksel was dan toen zij in 1944 door granaatvuur werd getroffen. Foto omstreeks 1910/15.

Een foto van de Hoofdstraat uit het jaar 1875. Men ziet er liggen nog geen tramrails. Het gemeentehuis is nog met pannen bedekt. In 1914 werden er leien opgelegd. Het valt op dat aan de meeste huizen blinden waren aangebracht. Deze werden bij het invallen van de avond gesloten ter beveiliging van persoon en goed.

Nog een oude foto van de Hoofdstraat ter hoogte van de protestantse kerk - rechts) - en de Kloosterstraat er tegenover. Het huis links is in 1866/67 gebouwd door notaris J.G. van Beverwijk. In 1930 kocht de gemeente het gehele complex met tuin van de erven van mevrouw Bolsius-Raupp met de bedoeling het te gebruiken voor de aanleg van een marktterrein. Toen in 1945 na afloop van de oorlog een geschiktere mogelijkheid was ontstaan, werd het hier bedoelde plan ter zijde geschoven. Foto gemaakt in 1875.

Op de voorgrond rechts de door de gemeente gebouwde pastorie voor de predikant. Aanbesteed op 20 februari 1775 voor 4.070 gulden gegund aan Nic. van der Donk te Oss. De schaduwboompjes ontbreken ook hier niet. Vele jaren is het pand ook bewoond geweest door leden van de familie Van Beverwijk. Links er naast staat thans de leegstaande winkel - laatstelijk in gebruik bij EDAH NV - Hoofdstraat 144. Foto plm. 1875.

De oude protestantse pastorie stond m.i. aan de Bunderstraat omgeving Pompstraat.

Op 26 juni 1899 stoomde de eerste tram het feestvierende Schijndel binnen en hield stil bij het tram station. Zoals dit steeds het geval is geweest was dit station ondergebracht in het cafébedrijf van de familie Van Veghel. Thans is G.J. van Geffen - Hoofdstraat 113 de exploitant van het café dat thans is genaamd "Het Centrum".

Een oude prent van de Hoofdstraat. In de eerste woning rechts - waar het meisje staat - is lange tijd het kantoor van de Boerenleenbank gevestigd geweest. Daar woonde ook de eerste kassier W. Kriellaars sr. Later werd het kantoor naar de woning - thans Hoofdstraat 154 - van hetzelfde blok overgebracht. In het eerste huis links is op 26 september 1944 als gevolg van een bombardement op een gruwzame wijze de Schijndelse arts A.P.H. Cals om het leven gekomen. In diezelfde tijd was daar een noodverbandpost van het Duitse leger ondergebracht.

Vele inwoners zullen de in 1911 door G.J.L.M. (Frits) Bolsius gebouwde villa "Colorito" - omgeven door een weelderige plantengroei en bloemenpracht - nog kennen zoals we hier zien. Men sprak wel eens van een sprookjespaleis. Als gevolg van de reconstructie van de Hoofdstraat is een groot gedeelte van de voortuin onteigend. De villa is thans genummerd Hoofdstraat 119.

Een zeer duidelijke afbeelding van de Kerkstraat zoals zij er in vroeger jaren uitzag. Zij liep van de Hoofdstraat naar de oude St.-Servatiuskerk. De huizen staande aan de zuidoostzijde van de straat werden in de tweede helft van 1954 afgebroken en de vrijkomende gronden alsmede de straat zelf werden bij het in aanleg zijnde marktterrein gevoegd. De straatnaam kon daarom vervallen. Het nog bestaande linker hoekpand is thans genummerd Markt 1. Foto plm. 1916.

Hoe het Schijndelse notarisgezin een avondje doorbracht als er bezoek was. Van links naar rechts ziet u dr. Herman J. Gerlings - geb. in 1876 - bijgenaamd ,,'t Heerke", mevrouw Van Beverwijk-Bourier - geb. in 1831, notaris Jan G. van Beverwijk - geb. in 1834, hun dochter Maria D. van Beverwijk - geb. in 1871 en Harry (H.G.J.) Bolsius - geb. in 1885. Laatstgenoemde heeft in 1950 een album met zeer oude foto's aan de gemeente geschonken. Foto gemaakt in 1900.

Het interieur van de St.-Servatiuskerk aan de Markt voor de modernisering in maart 1970. Omstreeks 1922 - toen de foto werd gemaakt en ook nog wel rond 1965 - gebeurde het 's zondags nog wel eens dat de kerk te klein was om het grote aantal kerkgangers een plaats te geven.

De Schijndelse gemeentesecretarie omstreeks 1910. In het midden secretaris (1888-1916) J.A. van der Spank - geboren in 1855. Rechts de ambtenaar (later gemeenteontvanger) L.J. van Esch - geboren in 1877. Eerst omstreeks 1938/39 werden twee schuiframen in de muur gemaakt. Daaronder stond een langwerpige kaartenkast waarop een houten blad. Zodoende had men twee loketten verkregen.

Interieur van het in de nacht van 28 op 29 september 1944 door de Duitse troepen in brand gestoken gemeentehuis. Men ziet hier de raadzaal in het in 1914 aangebouwde gedeelte. Op het archiefvertrek na was dat "gedeelte" niet uitgebrand. De secretaris en de afdeling financiën werkten sinds eind 1941 in die zaal. Aan de muur het portret van burgemeester H.L. Manders (1890-1919). Op de schoorsteen staat een geschenk van de hier aanwèzige Belgische vluchtelingen - overhandigd op 3 juni 1915 - toen Manders vijfentwintig jaar burgemeester was.

Het onderonsje na de zondagsmis in hotel "De Gouden Leeuw" gemerkt geweest Hoofdstraat 116. Van de foto menen wij te herkennen - staande van links naar rechts: H.A. Tausch, J.D.A. Doyen, Ant. Hermes, onbekend – zittend: J.G.P. van Raamsdonk, N.J. van Dartel, W.W. van der Braak, Th.P. Bosmans, P.J. van Liempd, G.J. Korsten, Alb. van Geffen, A.C.A. Ruijs, N.A. Buenen, Th.P. van den Boomen, A.A.P. Voets, Arn.A.J. van Rooij, K.M. Brouwers, C.H.M. Swinkels, Piet van der Ven, mevrouw Meuffels-Vugts - de hotelhoudster en haar dochter Riet Meuffels. Foto plm. 1923.

De villa Rozenburg - gebouwd in 1911 - lang voor de tijd dat zij in 1948 door de gemeente van A.E.A.M. (Toon) Bolsius werd gekocht om in te richten tot tijdelijk gemeentehuis. Zoals te zien is werd in die tijd veel zorg besteed aan het onderhoud van de tuin. De achtertuin mondde uit in de St.Servatiusstraat. De voorveranda staat er niet meer aan. De villa is als raadhuis gebruikt geweest van december 1948 tot juni 1960. Thans is het kantoor van gemeentewerken er in ondergebracht en is zij gemerkt Hoofdstraat 190.

Gezicht op de Hoofdstraat. Nog menige ingezetene zal het gebouw met de naam M. Jansen de Wit's Kousenfabrieken N.V. - van Schijndels grootindustrie - terugkennen. De Tweede Wereldoorlog verwoestte het gehele complex in september/oktober 1944 grondig.

Panorama van het einde van de Hoofdstraat. Het huis links van het richtingbord werd totaal verwoest tijdens de oorlog 1940/45. Het pand stond bij de kruising van de Molenstraat – links - en de toenmalige Korte Heikantstraat - rechts. De linkse molen - waarvan thans nog slechts de romp bestaat - is gekenmerkt Molenstraat 17b. De andere molen - die in de oorlog grote schade heeft opgelopen - is door de gemeente gekocht en is onder monumentenzorg geplaatst. Deze molen heeft het nummer De Pegstukken 27. Beide molens werden gebouwd rond het jaar 1845.

Het stationsgebouw van de N.S. te SchijndeI. De lijn Boxtel-Gennep is - voor personenvervoer - in gebruik geweest vanaf de openstelling op 15 juli 1873 tot rond mei 1940 en daarna wederom vanaf 22 oktober 1945 tot I augustus 1950. Thans is er nog slechts goederenvervoer. Het gebouw is uiterlijk nog onveranderd en wordt thans als normale woning verhuurd. Voor hen die het willen weten zij vanaf deze plaats opgemerkt dat de aanslag - welke onder Schijndel eens op een sneltrein heeft plaats gehad - geschiedde op 21 oktober 1894.

Europalaan. Voor 14 februari 1958 heette deze straat Stationsstraat. De aanleiding tot wijziging van de straatnaam is een resolutie van de Raadgevende Vergadering van de Raad van Europa van 29 december 1957, inzake bevordering van de idee van de Europese eenheid geweest. De drie aaneengebouwde huizen op de voorgrond rechts zijn genummerd Europalaan 65, 67 en 69.

De Zandkantsestraat. Aan deze straat stond vanaf 1893 tot 1944 de nog ten volle in werking zijnde standerdmolen genaamd "De Zwaluw". Als gevolg van een granaatinslag werd hij in oktober 1944 totaal verwoest. Hij is steeds bemalen geweest door leden van de familie Duffhues. Het erbij behorende molenhuis bestaat thans nog en is gekenmerkt Zandkantsestraat 68.

Zo liep in vroeger jaren de Wijbosscheweg. Men kijkt hier in de richting Schijndel. Het afgebeelde huis was het van ouds bekende café van Christianus Wouters. De rust van de landelijke omgeving valt hier wel bijzonder op.

Nog een afbeelding van de hoofdweg naar het kerkdorp Wijbosch. Wij zien hier hetzelfde huis als op hierboven. Het had onherstelbare oorlogsschade opgelopen en het moest worden geruimd ten behoeve van de reconstructie van de weg Schijndel – Eerde - Veghel.

De kerk van de H. Servatius te Wijboseh. Van verre reeds zag men de fraaie en ranke toren van deze kerk. De toren werd door de Duitse troepen in september/oktober 1944 gebruikt als uitkijkpost. Daarom werd hij door de geallieerde legers bij voortduring onder vuur gehouden. Het was de eerste kerk van Wijboseh. Wel had men daar in 1442 reeds een kapel die na 1648 niet meer als zodanig werd gebruikt en uiteindelijk omstreeks het jaar 1850 is afgebroken.

De H. Servatiuskerk te Wijbosch. De pastoorstichter was J.C. van Vroonhoven afkomstig uit Son. Tevoren was hij kapelaan van de moederparochie Schijndel. Deze kerk stond ongeveer op dezelfde plaats als waar de nieuwe kerk in 1951 werd gebouwd. Naast de kerk ziet men de pastorie. Beide werden in september/oktober 1944 door granaatvuur onherstelbaar verwoest. Foto plm. 1923.

Doordat het gemeentehuis van Schijndel onder haar vele foto's ook een afbeelding heeft van het interieur van de in 1944 verwoeste Wijbossche kerk, zijn wij in staat ook de innerlijke schoonheid van de kerk te laten zien. Ik kan mij nog goed herinneren dat deze kerk zo uitmuntte door properheid. De kerk werd in gebruik genomen op het feest van de H. Servatius (13 mei) in 1884. Foto plm. 1923.

In 1894 werd het klooster der Schijndelse Zusters van Liefde te Wijbosch gebouwd. Het was bedoeld en heeft gediend als herstellingsoord voor zwakke en zieke zusters. Ook bejaarde ordeleden genoten er van hun oude dag. Links zien we de lagere meisjesschool en rechts de kapel. Ook dit nevenhuis alsmede de school zijn in oktober 1944 als gevolg van granaatvuur volkomen afgebrand. Na provisorisch herstel heeft de kapel nog enige tijd gediend als parochiekerk. Foto plm. 1923.

En hier zien wij het huis waarin Z.H. Exc. Wilhelmus van de Ven op 12 mei 1834 werd geboren. Dat huis is reeds vele jaren geleden gesloopt. Het stond te Wijbosch nabij de plaats waar de Veghelsedijk thans aansluiting geeft aan de Mgr. Van de Venstraat. Meer dan zevenentwintig jaar (1892-1919) was deze kerkvoogd bisschop van 's-Hertogenbosch. Hij overleed aldaar op 22 december 1919.

Afbeelding van de bekende Coeveringse molen. Hij werd gesticht krachtens octrooi van Hertog Jan II van Brabant van 1299. De molen werd totaal verwoest in september 1944 ten tijde van de oorlogshandelingen van de "Corridor". Hij had de reputatie de oudst bekende windmolen van het land te zijn. Hij stond op de limietscheiding van St. Oedenrode - Schijndel en Veghel en bezat daarom het maalrecht van die drie gemeenten. Ansicht van plm. 1935.

De Kluisstraat omstreeks de jaren 1914-1918. Het grole fraaie gebouw is in 1907 gebouwd als patronaat (parochiehuis). Het heeft tijdens de Tweede Wereldoorlog zeer veel schade opgelopen. Toen na de oorlog een nijpend tekort aan ruimte bestond - ook voor onderwijsdoeleinden - is er de ULO-school in ondergebracht geweest. In september 1958 werd er de nieuw opgerichte LTS in gevestigd. Weer later de muziekschool. Sinds september 1970 is het in gebruik als leesbibliotheek.

Deze straat heeft sedert augustus 1937 officieel de naam Kloosterstraat. De naam Nieuwstraat - welke ik vroeger wel eens heb horen gebruiken - zal in feite zijn ontstaan toen deze weg in 1862 werd aangelegd. Voordien kon men wel via het Kloosterpad te voet naar de richting Boxtel. Het eerste complex voor de Heikantstraat was van de garagehouder W. Vugts - vader van de huidige Ford-dealer. Het tweede huis - een mooie oude herberg met rieten dak en het jaartal 1785 - is in oktober 1944 in brand geschoten en totaal afgebrand.

Pastoor Van Erpstraat. Deze naam is aan de straat gegeven in 1936 toen het honderdjarig bestaan van de Orde der Schijndelse Zusters van Liefde werd gevierd. Rechts het moederhuis. Daarnaast ziet men een boerderij. Tussen die boerderij en het klooster liep het Kloosterpad. De hofstede is ingewaaid en in januari 1922 afgebroken. De naam Kloosterpad zien we in de zestiende eeuw reeds. Op de foto ziet u het kloostercomplex waarop later nog een verdieping is gezet.

Panorama van SchijndeI. Men ziet het oude raadhuis. In 1914 werd het "gedeelte" met het platte dak aan het raadhuis gebouwd. Daarin waren laatstelijk onder meer ondergebracht: de raadzaal, het kadaster, de trouwzaal en de toiletten en gelijkvloers drie arrestantenlokalen, het archief en een hok waarin de ketel van de centrale verwarming stond. Behoudens het archieflokaal liep dit "gedeelte" niet veel schade op. Rechts ziet men de kapel van het moederhuis der zusters. Tegenover het raadhuis staat de zgn. "Hoge Jood".

De Vicaris Van Alphenstraat met gezicht op de pastorie van de St.-Servatiuskerk. De huizen aan de linkerzijde zijn alle lang geleden afgebroken. Aan de andere kant naast het hoge huis links liep de Kerkstraat. De lantaarnopsteker liep met een ladder - waaraan twee haken - door de straat, haakte de ladder over de daarvoor bestemde dwarsstukjes van de lantaarnpaal en verzorgde de petroleumverlichting tweemaal per dag.

De St. Servatiusstraat. In november 1919 besloot de gemeenteraad een voorschot - groot f 106.000,-- uit 's Rijks kas aan te vragen, voor de bouw van vierentwintig woningwetwoningen door de bouwvereniging Huis en Erf. Alle woningen werden aan weerszijden in deze straat gebouwd in blokken van twee.

De Steeg. Nog juist binnen de bebouwde kom kwam in het verleden in de Steeg een scherpe S-bocht voor. Wij zien het eerste gedeelte dat liep op zeer korte afstand van de boerderij van mevrouw Goijaarts-Donkers. Links kan men een gedeelte zien van het dak van de boerderij, genummerd Steeg 19 van Gijs van Gestel - veelal naar zijn moeder "Gijs Hak" genoemd. Daar liep het andere gedeelte van de bocht rakelings langs. De gewraakte bocht is afgesneden omstreeks het jaar 1962.

De Pegstukken. De foto toont de plaats waar de straat "De Pegstukken" zich afsplitst van de Molenstraat. Evenals nu was die weg de verbinding van de Molenstraat met de Wijbosscheweg. Het was toen nog een zeer primitieve weg. Het huis op de hoek links is de kinderzaak van Chr.F. Doreleijers, De Pegstukken 2. De afgebeelde molen is thans van de gemeente SchijndeI.

Helaas heeft het zeventiende-eeuwse huis met witte gevel in oktober 1944 onherstelbare oorlogsschade opgelopen. Tot 1741 was de gemeentesecretarie erin ondergebracht. Daarvoor werd beschikt over twee vertrekken nl. "de uytstecq off voorcamer en cantoir". Het overige gedeelte werd los daarvan verhuurd, meestal aan de secretaris. Op de nok van het dak stond een klokkenhuis met een klokje erin. Het bewuste huis stond op de plaats waar de juwelier L. Tausch, Hoofdstraat 87 nu woont. Vanaf 1741 tot 1792 stond het raadhuis op het kerkplein.

Deze foto laat ons de oude St.-Servatiuskerk in het dorp zien. Ik weet niet bij welke gelegenheid de foto werd gemaakt. Een man en een vrouw hebben achter de communiebank plaats genomen. Vóór die "bank" zitten meerdere geestelijken. De jongere ingezetenen zullen verbaasd opkijken bij het zien van zoveel poffers. Dat was toen de normale hoofdtooi. De foto werd gemaakt omstreeks 1923.

Reparatie aan de dorpspomp die bij de Pompstraat stond, reeds genoemd anno 1757. In 1944 heeft deze pomp nog al wat oorlogsschade opgelopen. Omstreeks 1945/50 stond zij daar nog. In de hoek van het pand waar de fiets staat is omstreeks 1950 de beeltenis van een "wildeman" geplaatst - ter gedachtenis aan de in het "Sleutjes-Spook"-verhaal genoemde herberg van die naam die in dat pand gevestigd is. In 1571 had Schijndel reeds zijn herberg "De Wildeman". De pomp kunt u hier in het volle licht zien.

Al sinds vele jaren heeft Schijndel een uitstekende naam op muzikaal en zanggebied. Wij zien hier het mannenkoor "De Dageraad" onder leiding van Frits Bolsius. Deze heeft zeer vele verdiensten - ook op dit gebied - voor Schijndel verworven. Zittend van links naar rechts: A. van Domburg, A. Hermes, G. van Dijk, F. Bolsius, J. van Bussel en C. van den Heuvel. Foto omstreeks 1930.

Personeel en leerlingen van de openbare jongensschool aan de Hoofdstraat. Als leerkrachten ziet men, zittend: links J. B. Michels - schoolhoofd en rechts J. M. Schiks - geboren in 1873. Staand: uiterst links A.J. Jansen - geboren in 1882 en daarnaast H. Gooden - geboren in 1883. Uiterst rechts J.P. van Bussel - geboren in 1890 en daarnaast A. Wonders - geboren in 1882. Nog meerdere malen hoort men getuigen van de ongeëvenaarde kwaliteiten van Michels - geboren in 1851 en schoolhoofd te Schijndel (1880-1916) - overleden aldaar in 1924.

De leden van de in 1839 opgerichte Koninklijke Handboogschutterij "Amicitia". Van links naar rechts zien we zittend: A. Tausch (1905), L. van Rooij (1906). Rij daarachter W. van Rooij (1894), E. van Rooij (1869), J. van de Westelaken (1873), Jan van Liempd (kuiper - 1865), Jan van Liempd (Mallens - 1861), Hendr. van Schijndel (koetsier bij Bolsius - 1844), Harry Tausch (1876), Jan Doyen (1889), Toon Pennings (1885), Mar. van Rooij (1873), half zichtbaar Jan Kooijmans (1903), Willem van Doremalen (1878). Hoger: Ant. Vugts (1868) en Fr. Swinkels (1890). Foto plm. 1920. Tussen haakjes zijn de geboortejaren vermeld.

Foto gemaakt in oktober 1919 bij gelegenheid van de installatie van burgemeester J.J. Janssens (1919-1937) - tevens viering van het vredesfeest. Zittend van links naar rechts ziet men Adr. Schellekens, Alph. Kooien - arts, Harry Bolsius, Wilbr. van Oppenraay - arts. Het was een groots opgezet feest met meerdere triomfbogen in de straten. Het feest duurde twee dagen nl. 5 en 6 oktober.

Schijndel heeft reeds lang de naam dat "ze" daar goed kunnen feesten. Deze foto laat een tafereeltje zien van de viering van het vijfentwintigjarig pastoraat (1885-1910) van mgr. N.W.L. Baekers. Wij zien de burchtpoort opgesteld in de Hoofdstraat bij de weg naar Boxtel. Op het bord van de boog staat: "Wij voeren onsen Herder in tonen van Schalmeijen Soo eeren wij een wijs bestier in hartelijek verbleijen". Foto gemaakt op 10 augustus 1910.

Op 30 januari 1929 werd het vijfenzeventigjarig bestaan van de Schijndelse St. Vincentiusvereniging gevierd. Bij die gelegenheid werd deze foto gemaakt. Wij zien zittend van links naar rechts: Adr. van den Oetelaar, prof. dr. Leo Michels, Adr. Schellekens, Ant. Bolsius, Jan Timmermans, Ant. van Heertum en Frans de Bruijn.

De leden en enkele donateurs van de in augustus 1900 opgerichte Schijndelse kruisboogvereniging "De Heidebloem" met hun rijk behangen prijzenkast. Achter die kast zien we van links naar rechts: zittend P. van Erp, M. Kerkhof, A. Merks - staand Ant. van den Broek, Kr. Schellekens, J. van den Broek - met de meeste persoonlijke prijzen, H. van Erp, M. van den Broek - zittend J. Boland - de beschermheer, G. Mutsaars en uiterst rechts de mede-oprichter en nog levende G. van den Broek - geboren in 1882. Foto plm. 1922.

Terug naar Alles over Schijndel